To σημείο εκκίνησης στον Μαραθώνα από την κορδέλα του τερματισμού στο Παναθηναϊκό Στάδιο χωρίζουν 42.195 μέτρα, τα οποία η επιστήμη έχει αναλύσει εξαντλητικά. Η έρευνα πυροδοτείται από την ανάγκη ερμηνείας της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των αντιδράσεων του σώματος σε ακραίες συνθήκες άσκησης, αλλά και τους προϋπολογισμούς των πολυεθνικών της άθλησης που επιζητούν διαρκώς νέα ρεκόρ –και βέβαια πωλήσεις για τα προϊόντα τους.

Όταν ο Ντένις Κιπρούτο Κιμέτο τερμάτιζε στον Μαραθώνιο του Βερολίνου του 2014 σε λιγότερες από δύο ώρες και τρία λεπτά (2:02:57 για την ακρίβεια), δεν έγινε απλώς ο νέος κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ. Η ανάλυση των επιδόσεών του κατά τη διάρκεια του αγώνα αναπτέρωσε τις ελπίδες ότι κάποια στιγμή θα ολοκληρώσει τη διαδρομή σε λιγότερες από δύο ώρες.

Ο Κενυάτης δρομέας αντοχής δεν είναι ο μοναδικός υποψήφιος. Δύο ακόμη συμπατριώτες του κατέχουν την τρίτη και την τέταρτη καλύτερη επίδοση όλων των εποχών, ενώ τουλάχιστον άλλοι δέκα κινούνται σε κορυφαία επίπεδα και κερδίζουν διοργανώσεις ανά τον κόσμο. Στους Ολυμπιακούς του Ρίο το χρυσό μετάλλιο, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, κέρδισαν αθλητές από την Κένυα. Στις περισσότερες μεγάλες κούρσες Κενυάτες πλασάρονται στις πρώτες θέσεις. Ποιο είναι όμως το μυστικό τους;

Οι απόψεις διίστανται. Άλλοι κάνουν λόγο για την ειδική προπόνηση σε υψόμετρο, άλλοι αναφέρονται στα φυσικά χαρίσματα των αθλητών, κάποιοι βάζουν στην εξίσωση και τα γονίδια, ενώ δεν λείπουν και οι κακόβουλοι που αποδίδουν τις επιδόσεις σε παράνομες ουσίες.

Μια πρόσφατη μελέτη εστιάζει στους σωματότυπους των κορυφαίων αθλητών του Μαραθωνίου στην Κένυα και συμπεραίνει ότι σχεδόν στο σύνολό τους έχουν ανθρωπομετρικές διαστάσεις που διαφέρουν αισθητά από τον γενικό πληθυσμό. Ο εξωμορφικός σωματότυπος είναι ο κυρίαρχος, με τα αδύνατα «στεγνά» σώματα με χαμηλά ποσοστά λίπους και μυϊκής μάζας, τα μακριά πόδια και τα φαρδιά πέλματα.

Ο καθηγητής Εξελικτικής Βιολογίας του Χάρβαρντ Ντάνιελ Λίμπερμαν έχει περάσει αρκετά χρόνια μελετώντας τη φυσιολογία των δρομέων αλλά και απλών κατοίκων στην Κένυα. Παρόλα αυτά δεν έχει μια σαφή απάντηση στην ερώτηση γιατί οι Κενυάτες, οι Αιθίοπες και ορισμένοι ακόμη Αφρικανοί αθλητές είναι τόσο ταχύτεροι από τους δυτικούς.

Αποδίδει πάντως την όψιμη κυριαρχία τους σε έναν συνδυασμό καλής προπόνησης, αποφασιστικότητας, πολιτισμικού υπόβαθρου και βιολογίας. Όταν καλείται να αναλύσει τις ιδιαιτερότητες της προπόνησής τους, δεν στέκεται στο μεγάλο υψόμετρο. «Σε αντίθεση με τους δρομείς στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ, οι Κενυάτες δεν φορούν παπούτσια με τζελ και ρούχα με συστήματα εξαερισμού και απορρόφησης ιδρώτα. Οι περισσότεροι δεν έχουν καν προπονητές, ούτε παρακολουθούνται από αθλιάτρους. Οπότε θεωρώ ότι η σκληρή δουλειά τους μέσα σε τόσες δυσκολίες τούς δίνει ένα πλεονέκτημα έναντι όσων τα έχουν όλα στο πιάτο».

Οι προσπάθειες να βρεθούν γονίδια που τους δίνουν πλεονέκτημα έχουν αποτύχει. «Δεν έχει βρεθεί κάποιο γονίδιο που τους κάνει να τρέχουν ταχύτερα», λέει ο καθηγητής. «Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει, απλώς κανείς μέχρι σήμερα δεν το έχει εντοπίσει». Ο συγγραφέας του The Story of the Human Body: Evolution, Health, and Disease δεν απορρίπτει τη θεωρία των καλών γονιδίων ως ανυπόστατη, αλλά επιστρατεύει την προφανή παρατήρηση: οι επιδόσεις παρατηρούνται σχεδόν αποκλειστικά στον αγροτικό πληθυσμό της Κένυας. «Στα αστικά κέντρα, όπου οι άνθρωποι κάνουν καθιστική ζωή, τρώνε επεξεργασμένα τρόφιμα και χρησιμοποιούν αυτοκίνητα και μέσα μεταφοράς, δεν συναντάς γήπεδα, αλλά κλινικές για θεραπεία του διαβήτη», καταλήγει.

Αυτό όμως που έχει εντοπίσει ο Λίμπερμαν, είναι τα πολύ υψηλά επίπεδα VO2 max που παρατηρούνται σε πολλούς νέους Κενυάτες. Πρόκειται για τον σημαντικότερο δείκτη αντοχής, που μετρά την ικανότητά πρόσληψης οξυγόνου κατά τη διάρκεια της άσκησης μεγάλης διάρκειας και έντασης. Ο Λίμπερμαν όμως δεν αποδίδει ούτε αυτή την ιδιαιτερότητα εξ ολοκλήρου σε γενετικούς παράγοντες. «Ίσως υπάρχει γενετική συνιστώσα, αλλά τα παιδιά στις αγροτικές περιοχές της Κένυας που εμφανίζουν αυτούς τους υψηλότατους δείκτες VO2 max περπατούν επτά με δέκα χιλιόμετρα τη μέρα μόνο για να πάνε στο σχολείο. Και τα περισσότερα πηγαίνουν τρέχοντας ακόμη και στις πιο απότομες ανηφόρες». Η προπόνηση σε αυτά τα υψόμετρα είναι καθοριστική, ισχυρίζεται ο καθηγητής.

«Δεν αρκεί μόνο η προπόνηση σε μεγάλο υψόμετρο», δηλώνει ο δρομέας και συγγραφέας Τζάστιν Λάγκατ, διαχειριστής του Kenyan Athlete. Πράγματι, αν αυτό ήταν αρκετό, τότε όλοι όσοι φτάνουν στην Κένυα τους χειμερινούς μήνες για να προπονηθούν στην κοιλάδα του Ριφτ μαζί με τους πρωταθλητές, θα επέστρεφαν στην πατρίδα τους και θα έσπαγαν όλα τα ρεκόρ.

«Θεωρώ ότι ισχυρότερη είναι η διακαής επιθυμία τους να πετύχουν, που λειτουργεί υποσυνείδητα, ακόμη και όταν κοιμούνται», λέει ο Λάγκατ. Η επιθυμία αυτή βέβαια δεν είναι μεταφυσικών διαστάσεων, παρά είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανάγκη τους να ξεφύγουν από τη φτώχεια και τις δύσκολες συνθήκες. Και το τρέξιμο σε μια τόσο φτωχή περιοχή φαντάζει ως η μοναδική διέξοδος.

Όπως λέει ο συγγραφέας, αρκετοί δρομείς του εξομολογούνται ότι προτιμούν να πεθάνουν προσπαθώντας να νικήσουν σε μία κούρσα, παρά να χάσουν τη ζωή τους από την πείνα. Το κίνητρό τους ισχυροποιείται περαιτέρω, βλέποντας τι έχουν πετύχει οι γύρω τους. Μια βόλτα στην κωμόπολη του Ίτεν, όπου συνωστίζονται αναρίθμητοι ολυμπιονίκες, πρωταθλητές και κάτοχοι ρεκόρ, είναι αρκετή για να επηρεάσει έναν νέο δρομέα να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.

Όταν όμως το πάρει απόφαση, όπως εξηγεί ο Λάγκατ, ο έτσι κι αλλιώς δύσβατος δρόμος θα γεμίσει με πανύψηλα εμπόδια. Το βασικότερο είναι οι κοινωνικές απαιτήσεις, καθώς στην κενυατική επαρχία ουδείς τρέχει για διασκέδαση ή για να χάσει βάρος. Τρέχει μόνο για να κερδίσει.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπράιτον Γιάννης Πιτσιλάδης συμφωνεί. «Ακόμη κι αν υπάρχει γενετική προδιάθεση, οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες είναι πολύ ισχυρότεροι». Ο ίδιος έχει μελετήσει επί μακρόν τόσο Κενυάτες, όσο και Αιθίοπες δρομείς.

Ο Πιτσιλάδης όμως δεν αρκείται στην επιστημονική έρευνα. Ηγείται του υπερφιλόδοξου project Sub2Hours με τον πρόδηλο στόχο να σπάσει το φράγμα των δύο ωρών. Πιθανότατα δεν θα το σπάσει ο ίδιος ο καθηγητής, αλλά κάποιος αθλητής από την Ανατολική Αφρική. Σύμφωνα με το ιδεατό προφίλ, ο αθλητής θα είναι μικρόσωμος, θα έχει ζήσει επί χρόνια σε περιοχή με μεγάλο υψόμετρο, ενώ από μικρός θα ασκεί έντονη φυσική δραστηριότητα.

Το ζητούμενο σύμφωνα με τον Δρ Πιτσιλάδη δεν είναι το αν, αλλά το πότε θα σπάσει το φράγμα των δύο ωρών. Το όραμά του περιγράφει ο ίδιος σε ένα απολαυστικό long-form άρθροτων New York Times.

Για να προχωρήσει το φιλόδοξο εγχείρημα θα απαιτηθεί η «στρατολόγηση» διεπιστημονικής ομάδας με ειδικούς από διάφορους κλάδους και ερευνητικά αντικείμενα. Η κοινοπραξία θα επιδιώξει στη συνέχεια τη χρηματοδότηση με στόχο την ανάπτυξη και –γιατί όχι;– την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών και επιστημονικών προσεγγίσεων που θα καθορίσουν το μέλλον του Μαραθωνίου. Όπως αναφέρουν οι εμπνευστές του εγχειρήματος, σε βάθος πενταετίας θα απαιτηθούν επενδύσεις ύψους 30 εκατομμυρίων δολαρίων.

Ένα δείγμα του τι έχει να προσφέρει η επιστήμη της εμβιομηχανικής στο εγχείρημα:

Τόσο οι εμπλεκόμενοι επιστήμονες όσο και οι επίδοξοι χορηγοί και βέβαια όλοι οι μετέχοντες αθλητές και προπονητές θα πρέπει να δεσμευτούν για «καθαρό τρέξιμο», χωρίς δηλαδή την παραμικρή σχέση με παράνομα φαρμακευτικά σκευάσματα. Ο ίδιος ο Γιάννης Πιτσιλάδης έχει διακηρύξει την απέχθειά του για τους αθλητές που ντοπάρονται, ενώ όλοι οι εμπλεκόμενοι θεωρούν ότι οι υψηλές επιδόσεις δεν πρέπει να συνδυάζονται με παράνομες ουσίες.

Γι’ αυτό και όλοι όσοι συμμετέχουν στο SUB2 θα υποβάλλονται σε τακτικούς ελέγχους ντόπινγκ (αίματος και ούρων). Δεσμεύονται επίσης να αναλύουν τα δείγματα σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές λειτουργίας του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Καταπολέμηση του Ντόπινγκ (WADA).

Το όνειρο της κούρσας κάτω από δύο ώρες δεν είναι πρωτόφαντο. Πρόσφατα η Nike δαπάνησε ένα δυσθεώρητο budget για να προετοιμάσει τρεις από τους καλύτερους δρομείς στον κόσμο για να πετύχουν το ακατόρθωτο. Στο πλαίσιο του προγράμματος Breaking2, αξιοποιήθηκαν οι τελευταίες λέξεις της τεχνολογίας –από συσκευές παρακολούθησης της θερμοκρασίας του δέρματος των αθλητών και εφαρμογές απεικόνισης της μυϊκής τους κατάστασης, μέχρι πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για τα επίπεδα ενυδάτωσης και σακχάρου, αλλά και τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του σώματος και του δέρματος. Παράλληλα, η εταιρεία βρήκε ευκαιρία να δοκιμάσει τις νέες τεχνολογίες ρουχισμού που ελαχιστοποιούν την αντίσταση.

Οι αθλητές που προσπάθησαν να σπάσουν το ρεκόρ ήταν ο Ελιούντ Κιπτσόγκε από την Κένυα, ο Ζερσενάι Ταντέσε από την Ερυθραία και ο Λελίσα Ντεσίσα από την Αιθιοπία. Τελικά, στη μυθική κούρσα που έγινε τον περασμένο Μάιο στη Μόντσα της Ιταλίας το φράγμα δεν έσπασε, αλλά ο Κενυάτης δρομέας τερμάτισε σε 2:00:25, χρόνο κάτω από το παγκόσμιο ρεκόρ, που όμως δεν μπορεί να αναγνωριστεί από την IAAF, λόγω των ειδικών συνθηκών του αγώνα.

Η επιστημονική ομάδα είχε καταστρώσει ένα πλήρες σχέδιο προπόνησης και αγώνα, που περιλάμβανε τα πάντα από την ενυδάτωση και τη διατροφή μέχρι την κλίση του σώματος και τα πατήματα. Ο βασικός φυσιολόγος της ερευνητικής ομάδας NXT Generation Research Μπρετ Κίρμπυ, ανέπτυξε μάλιστα μια εξατομικευμένη λύση για κάθε αθλητή. Στόχος του ήταν να αποφεύγεται η εξάντληση των σακχάρων στους μυς του κάθε δρομέα, η οποία συνήθως παρατηρείται μετά το 30ο χιλιόμετρο, όταν και πολλοί αναφέρουν το περίφημο φαινόμενο του «τοίχου», που συνδέεται με την απότομη εξάντληση.

Το ρεκόρ μπορεί να μην έσπασε, αλλά κάτι μας λέει ότι αυτό δεν θα αργήσει να συμβεί. Πλέον, το παράδειγμα της Nike ακολουθεί και η Adidas, ενώ είναι βέβαιο ότι η επιστημονική γνώση θα αξιοποιηθεί και από άλλους ενδιαφερόμενους χορηγούς. Το αδιάκοπο κυνήγι των ρεκόρ εγείρει βέβαια και ζητήματα ηθικής και υποχρεώνει πολλούς να αναρωτηθούν για τη σκοπιμότητα αυτών των εγχειρημάτων.

Ο Ματ Φιτζέραλντ, διατροφολόγος και συγγραφέας του The Endurance Diet, ισχυρίζεται ότι η διατροφή διαδραματίζει κομβικό ρόλο στις επιδόσεις και παράλληλα καταρρίπτει τους μύθους ότι οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων μπορούν να τρώνε ό,τι θέλουν γιατί «τα καίνε».

Όπως και πολλοί ακόμη ερευνητές του χώρου, έτσι και ο Φιτζέραλντ στράφηκε στην Κένυα. Κατά την παραμονή του εκεί παρακολούθησε τις διατροφικές συνήθειες των κορυφαίων αθλητών και τις ανέλυσε, με τη βοήθεια του καθηγητή διατροφολογίας στο πανεπιστήμιο Kenyatta, Βίνσεντ Ονιβέρα.

Αυτό που παρατήρησε ήταν ότι οι δρομείς, όπως και όλοι οι ντόπιοι, καταναλώνουν ελάχιστες επεξεργασμένες τροφές και επιλέγουν δημητριακά και χειροποίητα αρτοποιήματα, αρκετά όσπρια και λαχανικά, ενώ από το τραπέζι ποτέ δεν λείπει το φυστικοβούτυρο. Οι αμυλούχες τροφές όπως τα ζυμαρικά, το ρύζι και οι πατάτες περιλαμβάνονται σε κάθε γεύμα, ενώ από το πρωινό δεν λείπει άφθονη ποσότητα uji. Παρά την υψηλότατη περιεκτικότητα όλων αυτών των τροφών σε υδατάνθρακες, ο έμπειρος διατροφολόγος θεωρεί ότι αποτελούν «καύσιμη ύλη» για τον οργανισμό των δρομέων, ενώ παράλληλα λειτουργούν αποτρεπτικά για τους τραυματισμούς.

Αντίθετα, οι Κενυάτες δεν καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες πρωτεΐνης, όπως συστήνουν οι διατροφολόγοι σε πολλούς δυτικούς αθλητές. «Κρέας υπάρχει σε 3, το πολύ 4 γεύματά τους εβδομαδιαίως» λέει ο Φιτζέραλντ, ενώ τονίζει ότι μόλις το ένα από αυτά αφορά σε κόκκινο κρέας και τα άλλα σε κοτόπουλο, γαλοπούλα ή ψάρι.

Επειδή βέβαια αρκετοί δρομείς είναι χορτοφάγοι ή και ωμοφάγοι, μια εκτεταμένη μελέτη του Nutrition and Running High Mileage (NURMI) διερευνά το πώς επηρεάζει η κατανάλωση κρέατος τις επιδόσεις των δρομέων μεγάλων αποστάσεων. Και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα είναι μάλλον απρόσμενα για τους κρεατοφάγους.

Οι υπεραθλητές από την αφρικανική χώρα γυρνούν την πλάτη και στη ζάχαρη, καθώς σπάνια καταναλώνουν γλυκά. Συνήθως στρέφονται σε φρούτα όπως η παπάγια και η μπανάνα, ενώ και στις προπονήσεις επιλέγουν αποξηραμένα φρούτα.

Όσοι φιλοδοξούν να τερματίσουν (κάποια στιγμή) στο Καλλιμάρμαρο ή σε αντίστοιχη κούρσα στο εξωτερικό, δεν αρκεί να ποστάρουν τη φιλοδοξία τους στο Facebook. Οφείλουν να προπονηθούν. Σκληρά και με πρόγραμμα.

Το όψιμο ενδιαφέρον για τις μεγάλες αποστάσεις από αρκετούς αρχάριους και απαίδευτους στο τρέξιμο δρομείς έχει ως αποτέλεσμα σωρεία τραυματισμών αλλά και καρδιαγγειακών επεισοδίων, που θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν γυμνάζονταν και προπονούνταν με πρόγραμμα και υπό την επίβλεψη ειδικού. Οι επιστήμονες λοιπόν έχουν καταλήξει ότι οι αρχάριοι πρέπει να προπονηθούν για τουλάχιστον έξι με οκτώ μήνες πριν επιχειρήσουν να τρέξουν σε μαραθώνια διαδρομή. Αναφέρονται σε προγράμματα 4-5 προπονήσεων την εβδομάδα με βαθμιαία αύξηση, αλλά και ενδιάμεσες εβδομάδες χαλάρωσης με μικρότερες αποστάσεις.

Επειδή όμως τα προγράμματα που κυκλοφορούν online, όπως το ιδιαίτερα δημοφιλές του Τζεφ Γκάλογουεϊ ή το λεπτομερέστατο του Χαλ Χίνγκτον δεν είναι εξατομικευμένα, το ιδανικό είναι να βρείτε έναν προπονητή που να κατανοεί τις ανάγκες και τις δυνατότητές σας. Με αυτό τον τρόπο και θα απολαύσετε τα οφέλη της άθλησης και (πιθανότατα) θα τερματίσετε τον πρώτο σας Μαραθώνιο, χωρίς όμως να προκαλέσετε ζημιά στο σώμα σας.

Οι ειδικοί επιστήμονες πάντως έχουν αναλύσει εκτενώς το ζήτημα της προπόνησης. Ο καθηγητής Τζον Μπρούερ, μαραθωνοδρόμος και ο ίδιος, εξέδωσε πρόσφατα το Using Science to Improve Performance and Expose Marathon Running’s Greatest Myths. Εκλαϊκευμένο και απολύτως κατανοητό ακόμη και από όσους δεν έχουν εξοικείωση με το αντικείμενο, το βιβλίο επιχειρεί να διερευνήσει και να αναλύσει τις νεότερες επιστημονικές μελέτες γύρω από τον Μαραθώνιο.

Το αδρό συμπέρασμά του είναι ότι αρκετή από τη γνώση που μεταδίδεται στους μαραθωνοδρόμους είναι λανθασμένη και ότι πολλοί από τους κραταιούς μύθους γύρω από το σπορ ευθύνονται για τους τραυματισμούς και την ταλαιπωρία των αθλητών, αλλά και για τις φτωχές επιδόσεις τους στους αγώνες. Αρχικά ανατρέπει τη θεωρία των πολλών προπονήσεων. «Για τους ερασιτέχνες συστήνω προπονήσεις με σπριντ και μόνο μία προπόνηση μεγάλης απόστασης την εβδομάδα», λέει σε αντίθεση με όσους συστήνουν την κάλυψη 60-90 χιλιομέτρων εβδομαδιαίως.

Είναι επίσης αντίθετος με τη θεωρία της γρήγορης εκκίνησης. Όπως λέει ο 56χρονος Μπρούερ, ο οποίος έχει τερματίσει 19 φορές στον Μαραθώνιο του Λονδίνου, η διατήρηση του ρυθμού είναι πολύ βασικότερη από το γρήγορο ξεκίνημα. Ένα άλλο λάθος που επισημαίνει είναι η κατανάλωση όλων των σνακ υδατανθράκων στα πρώτα χιλιόμετρα της κούρσας και βέβαια είναι κάθετα αντίθετος με όσους καταναλώνουν μια κατσαρόλα με μακαρόνια το βράδυ πριν τον αγώνα.

Από την άλλη, επιβεβαιώνει την πανθομολογούμενη αντίληψη που θέλει τους μαραθωνοδρόμους να είναι πιο υγιείς και να παρουσιάζουν μειωμένο κίνδυνο για την εμφάνισης αρτηριακής πίεσης, διαβήτη και υπερλιπιδαιμίας. Γι’ αυτό και συστήνει το τρέξιμο σε όλους. Ακόμη κι αν δεν γίνει κανείς πρωταθλητής θα έχει βελτιώσει την υγεία του και θα έρθει σε επαφή με τη φύση, μιας και δεν συστήνει το τρέξιμο σε διάδρομο.

Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ευρήματα της επιστήμης και για την ψυχική προετοιμασία, λόγω όσων καλείται να αντιμετωπίσει ο μαραθωνοδρόμος.

Δεν αρκεί η προπόνηση, αλλά απαιτούνται και εκτενείς προληπτικές ιατρικές εξετάσεις. Ο αριθμός των αιφνίδιων θανάτων στις τάξεις των μαραθωνοδρόμων έχει εκτοξευτεί τελευταία και οι ειδικοί ανησυχούν για τις διαστάσεις που λαμβάνει το φαινόμενο, όσο πληθαίνουν οι ερασιτέχνες που τρέχουν μεγάλες αποστάσεις. Στεκόμαστε ιδιαίτερα στους ερασιτέχνες, γιατί τα κρούσματα στις τάξεις των επαγγελματιών είναι αναλογικά ίδια στο πέρασμα των ετών. Πώς ερμηνεύει λοιπόν η επιστήμη τους αιφνίδιους θανάτους των δρομέων;

Αυτή η κλινική μελέτη εστιάζει σε αθλητές που δεν είναι «ελίτ»και επιχειρεί να αναλύσει τις επιπτώσεις της άσκησης στην καρδιαγγειακή τους υγεία. Για τις ανάγκες της μελέτης αναλύθηκαν τα δείγματα αίματος 79 δρομέων «αναψυχής» του Μαραθωνίου της Βαρκελώνης του 2016. Τα συμπεράσματα είναι αντικρουόμενα.

Κι αυτό γιατί αφενός οι ηχοκαρδιογραφικοί δείκτες ήταν εντός των κανονικών ορίων, αλλά αμέσως μετά τον αγώνα οι τρεις καρδιακοί βιοδείκτες (NT-proBNP, ST2 και hs-TnT) ήταν σημαντικά αυξημένοι. Αντίθετα, σε άλλη πρόσφατη μελέτη δεν αναφέρονται ευρήματα που να συνδέουν τη συμμετοχή σε Μαραθωνίους με τον κίνδυνο αγγειακής δυσλειτουργίας. Διευκρινίζεται βέβαια, ότι τα συμπεράσματα αφορούν υγιείς ενήλικες χωρίς προδιάθεση καρδιαγγειακής νόσου.

Κι όμως, οι υγιείς συνεχίζουν να χάνουν τη ζωή τους.

Όπως φαίνεται, η «προδιάθεση» είναι η λέξη-κλειδί. Και για να εντοπιστεί η ενδεχόμενη προδιάθεση είναι απαραίτητος ο προαγωνιστικός καρδιολογικός έλεγχος σε όλες τις ηλικίες. Τα ποσοστά αιφνίδιων θανάτων στους Μαραθωνίους ποικίλλουν από 0,54 έως 2,1 ανά 100.000 δρομείς, όπως αναφέρει αυτή η μελέτη. Οι θάνατοι καταγράφονται κατά την πέμπτη ή έκτη δεκαετία της ζωής ακόμη και των έμπειρων δρομέων, που έχουν αρκετές συμμετοχές.

Η μελέτη αποδίδει την πλειοψηφία των περιστατικών μεταξύ των νέων σε καρδιακή ανακοπή λόγω υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας, γεγονός μάλιστα που μειώνει τις πιθανότητες επιβίωσης.

Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει τα οφέλη της άσκησης, καθώς σύμφωνα με μελέτη όσοι ασκούνται τακτικά μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο για εκδήλωση στεφανιαίας νόσου και τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου κατά 50%. Εξάλλου, το τρέξιμο ευνοεί τη μακροζωία, μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων κακοηθειών, καθυστερεί την εμφάνιση της άνοιας και θεωρείται ως αντικαταθλιπτικό.

Τονίζεται βέβαια ότι τα οφέλη συνδέονται με μέτρια άσκηση, καθώς οι αθλητές που υπερβαίνουν τα συνιστώμενα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας απομακρύνονται από τα όρια της ανθρώπινης αντοχής και θέτουν τον οργανισμό τους σε κίνδυνο. Όπως συμπεραίνει ο συντάκτης μελέτης για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας, η έντονη άσκηση μπορεί (σπάνια) να προκαλέσει αιφνίδιο καρδιακό θάνατο σε έναν αθλητή που πάσχει από ασυμπτωματική καρδιακή νόσο.

Παράλληλα, νεότερα δεδομένα συνδέουν τη μακρόχρονη έντονη άσκηση με δυσμενείς δομικές αναδιαμορφώσεις ακόμη και μιας υγιούς καρδιάς. Είναι μάλλον περιττό να υπογραμμίσουμε τις αρνητικές συνέπειες των φαρμακευτικών σκευασμάτων και των άλλων ουσιών που υπόσχονται καλύτερες επιδόσεις.

Αμέσως μετά τον τερματισμό, οι αθλητές οφείλουν να βαδίσουν για περίπου δέκα λεπτά και να μην καθίσουν αμέσως, ούτε βέβαια να ξαπλώσουν, ώστε να ομαλοποιηθεί ο καρδιακός ρυθμός. Σημαντική είναι η άμεση κατανάλωση υγρών και μέτριας ποσότητας υδατανθράκων. Η ισοθερμική κουβέρτα που συνήθως μοιράζουν στον τερματισμό είναι απαραίτητη για να σταθεροποιηθεί η θερμοκρασία του σώματος.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αποθεραπεία μετά τον αγώνα, καθώς είναι συνηθέστατες οι αναφορές για μυϊκούς τραυματισμούς ή ακόμη και κατάγματα τις μέρες που ακολουθούν, ενώ δεν λείπουν και τα «ετεροχρονισμένα» καρδιαγγειακά επεισόδια.

Οι περισσότεροι ειδικοί ορίζουν τo διάστημα αποθεραπείας στις δύο με τρεις εβδομάδες, ενώ δεν λείπουν και πιο μακροπρόθεσμα προγράμματα. Ο Αθανάσιος Μπαδέκας, ορθοπεδικός-χειρουργός τραυματιολόγος, σημειώνει σχετικά ότι για κάθε χιλιόμετρο που διανύει ο αθλητής απαιτείται μια ημέρα ανάπαυσης. Συστήνει αποχή από το τρέξιμο για την πρώτη εβδομάδα και χαλαρές διαδρομές έως μισή ώρα τις επόμενες εβδομάδες.

Ο δρομέας και προπονητής Γιώργος Δούσης θεωρεί ότι βασικό ρόλο στην πορεία της αποθεραπείας παίζει η προπόνηση, αλλά και το ταλέντο και η ηλικία, οπότε οι κανόνες δεν ισχύουν επακριβώς για όλους τους δρομείς.

Αυτό που σίγουρα ισχύει για όλους είναι η διατροφή κατά την αποθεραπεία. Πρέπει να είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, για να ανακτήσετε τη χαμένη ενέργεια και πρωτεΐνες για να αναδομηθεί ο μυϊκός ιστός. Καλό είναι να αποφεύγονται τα λιπαρά και το αλκοόλ για τουλάχιστον δύο εβδομάδες.

Η συγκεκριμένη μελέτη καταρρίπτει τον δημοφιλή μύθο που θέλει τον χυμό παντζαριών να αποτρέπει τους τραυματισμούς και τις φλεγμονές. Φαίνεται πάντως ότι η κατανάλωση παντζαριών ενδέχεται να βελτιώνει τις επιδόσεις ορισμένων αθλητών και να αυξάνει την αντοχή. Όπως έκανε π.χ. για τον βετεράνο πλέον δρομέα Ράιαν Χολ, ρέκορντμαν των ΗΠΑ, ο οποίος θεωρεί ότι ο χυμός παντζάρι ήταν το μυστικό όπλο του.

Αλλά όχι για όλους.

Οι επιστημονικές μελέτες είναι ήδη πολλές και θα πληθαίνουν όσο περισσότεροι δρομείς συνεχίζουν να ασχολούνται με τον Μαραθώνιο. Αυτό που δύσκολα θα ερμηνεύσει η επιστημονική έρευνα είναι η τάση του ανθρώπου να δοκιμάζει και να ξεπερνά τα όρια του.