Στο βράχο που ο κόρακας σβήνει , γέρνοντας στα κρουσταλλένια νερά του Μόρνου κι απλώνει το γεφύρι του Στενού , τα παλιά-παλιά χρόνια , ανθούσε πόλη έμορφη , η Αιτωλική Καλλίπολη . Στις μέρες μας , ένα γκρενισμένο τείχος και σωρός ονόματα , σπαρμένα δω κι' εκεί , μαρτυράνε του τόπου τούτου του δύστυχου , τη μοίρα .
Ξεχασμένοι , στριμωγμένοι , ανάμεσα στη Γκιώνα και τα Βαρδούσια οι Καλλιπολίτες , πνιγμένοι στην αφάνεια , καρτέραγαν την τρανή στιγμή , να τους υψώσει - αστέρια και ήλιους -στην ιστορία , τη γιομάτη θυσίες . Και τη " στιγμή " , την έφεραν οι Γαλάτες .
Κάπως έτσι έγινε τότε . Οι Γαλάτες ( Κέλτες ) απ' τον 5ο π.Χ αιώνα , διάβηκαν τις Άλπεις , πλημμύρισαν την πεδιάδα του Πάδου , κι' από εκεί ξαπλώθηκαν - αργότερα - στη Μακεδονία . Νομαδικός λαός , με πολλές πατριές και μη έχοντας ξεπεράσει την οργάνωση του γένους , ζούσε απ' το πλιάτσικο πού 'κανε κάθε κλάδος , για δικό του λογαριασμό και μόνο .
Το Φθινόπωρο του 279 , ο τρομερός Βρέννος - με συνάρχοντά του τον Ακιχώριο - έπεισε και τους υπόλοιπους αρχηγούς να ξεχυθούν κάτω απ' τον Όλυμπο , βάζοντας στο μάτι τους Δελφούς και τ' άλλα πλούσια ιερά . Για την καινούρια του επιχείρηση , μάζεψε πολύ στρατό . Πάρα πολύ . Ο Παυσανίας , μιλάει για 152.000 πεζούς και 61.000 ιππείς , με τους υπηρέτες τους . ( Βέβαια τόσοι δεν μπορεί να' ταν , γιατί αν βάλουμε πως σαν νομάδες , έσερναν μαζί και τις οικογένειές τους , θα 'φταναν το ένα εκατομμύριο ψυχές , πράγμα αδύνατο ). Άλλοι λένε πιό λίγους . Κι η αλήθεια δεν βρίσκεται , όσοι όμως μαζεύτηκαν , 20 - 30.000 μάλλον - ήταν αρκετοί .
Σύμμαχός τους , μπροστά , έτρεχαν οι διαδόσεις , μια φήμη που τους ήθελε απάνθρωπους , τρομερούς , σκληρούς , ανθρωποφάγους κι ότι άλλο χώραγε ο νους . Τούτο ξύπνησε τους Έλληνες , τους έκανε να παρατήσουν τις φαγωμάρες και να ενωθούν , για να σταθούν εμπόδιο στον εχθρό ,που θόλωνε τον ουρανό με τον κουρνιαχτό που σήκωναν οι πολεμιστές του .
Τριάντα χιλιάδες άντρες αρματώθηκαν στις Θερμοπύλες , βάζοντας αρχηγούς - για την παλιά δόξα και για τ' ότι στεόλαν και μεγάλη δύναμη - στους Αθηναίους , μ'επικεφαλής τον Κάλλιπο . Οι Αιτωλοί κι οι Οζόλες Λοκροί , έδωσαν το " παρών " στο εθνικό αυτό προσκλητήριο με αρκετούς πεζούς - κατάλληλους για κάθε είδους μάχη - μπόλικο ιππικό , εφτακόσιους ενενήντα " ψιλούς " και πάνω από εφτά χιλιάδες οπλίτες , με στρατηγούς τους : Πολύαρχο , Πολύφρονα και Λακράτη . Στην πρώτη κρούση των επιδρομέων , η ατσαλένια θέληση των υπερασπιστών τους τσάκισε και τους ξανάστειλε στη Θεσααλία . Ο βρέννος , ψύχραιμος , γερός οδηγητής , δεν τα 'χασε .
Για να τους αναγκάσει να φύγουν εξασθενίζοντας τη φρουρά , χώρισε τους μισούς πεζούς , πρόσθεσε κι οχτακόσιους ιππείς και βάζοντας αρχηγούς τον Ορεστόριο και τον Κόμβουτι - τους χάραξε γραμμή - κάνοντας ελιγμό πίσω στη Θεσσαλία , να χτυπήσουν στη γειτονική Αιτωλία . Πιστοί στις εντολές του , δεν άφηναν χλωρό χορτάρι όπου πατούσαν . Κι' ήταν γραφτό να γίνει έτσι .
Μια γενιά πριν , η κόρη του βασιλιά των Χαόνων , Φαεννίς , είχε πει στους Δελφούς , προβλέποντας την επιδρομή , πως " ο ολέθριος στρατός των Γαλατών θα λεηλατήσει τον τόπο , όπου περάσει ". Το περίμεναν λοιπόν , οι Έλληνες . Το περίμεναν , όχι όμως και στο μέγεθος που έγινε .
Ο Ορεστόριος και ο Κόμβουτις ξεθεμελιώνοντας κάθε τι που τύχαινε μπροστά τους , άγγιξαν την χωρίς φρουρά - έλειπαν στις Θερμοπύλες οι άντρες - και δίχως τείχη , Καλλίπολη . Τσακίζοντας την ασθενική αντίσταση , οι Κέλτες , λεύτεροι διέπραξαν " ..τα μεγαλύτερα ανοσιουργήματα απ΄όσα εξ ακοής γνωρίζομεν που δεν ομοιάζουν καθόλου με τολμηρά κακουργήματα ανθρώπων , όπως λέει ο Παυσανίας . Κάθε άνδρας , χωρίς διάκριση , γέρος ή νέος , έφηβος ή βρέφος στα στήθια της μάνας του , πέρασε από μαχαίρι . Από τα βυζανιάρικα , όσα ήταν πιό παχειά αφού τα σκότωναν , έπιναν το αίμα κι' έτρωγαν τις σάρκες τους . Από τις γυναίκες , μια και είχαν μάθει για τούτους , όσες μπόρεσαν κι' όσες πρόλαβαν , αυτοκτόνησαν την ώρα που γονάτισαν οι υπερασπιστές . Οι άλλες , όσες έζησαν , δέχτηκαν κάθε είδους εξευτελισμούς . Κι' όσες βρίσκαν Γαλατικά σπαθιά , προτιμούσαν τον θάνατο , ενώ και στις υπόλοιπες - δεν άργησε να'ρθει ευεργέτης - μετά από βασανιστήρια , πείνα και αϋπνία βδομάδων .
Ρήμωσε η Καλλίπολη , οι Καλλιείς , οι άμαχοι , οι γερόντοι , τα γυναικόπαιδα , οι ανήμποροι χάθηκαν . Οι κατακτητές αφού άδειασαν σπίτια κι 'ιερά και κάθε τι αξίας , έβαλαν φωτιά κι' ύστερα περήφανοι , πήραν την κοιλάδα του Μόρνου , προς τα κάτω , τη Ναύπακτο . Δεν έσωσαν όμως , φτεροκόπησαν τα μαύρα μαντάτα , κι έφτασαν ως τις Θερμοπύλες . Οι αγγελιοφόροι του κακού , σκόρπισαν την είδηση παντού . Οι Αιτωλοί , παράτησαν τις θέσεις τους κι' έτρεξαν στη χώρα τους , να σώσουν τις άλλες πόλεις που κινδύνευαν και να πάρουν εκδίκηση .
Στο μεταξύ , σ'όλη την ΑΙτωλία , όποιος μπορούσε να κρατήσει όπλο , όποιος ήταν ικανός να κάνει το παραμικρό κακό στον επιδρομέα , ενωνόταν στη στρατιά από άντρες και γυναίκες , γερόντους και παιδιά - που δυναμωμένη από την κρίσιμη περίσταση - ορκίστηκε να διαλύσει τον εχθρό .
Ακόμα και από τη θάλασσα , έρχονταν - μόνοι απ' τους Αχαιούς - οι γείτονες Πατρινοί , έξυπνοι και αντρείοι μαχητές . Με τους Κέλτες , αντάμωσαν κάπου κοντά στη Ρέρεση , έδωσαν γερή μάχη , αλλά έχασαν , κάτω απ' τον όγκο και την τρελή αποφασιστικότητα των ξένων . Δεν υπεχώρησαν όμως , έπιασαν τα στενά κι' ανάγκασαν τους βαρβάρους να υποχωρήσουν . Αυτό ήταν η καταστροφή τους . Στο γυρισμό , σ' όλο το δρόμο , δεξι΄;α κι' αριστερά , στις πυκνοφυτεμένες πλαγιές , στα πλούσια πλατάνια , οι Αιτωλοί -με μανιασμένες τις γυναίκες - τους πέταγαν ακόντια , ξύλα , λιθάρια κι' 'οτι άλλο βρίσκαν πρόχειρο . Οι Γαλάτες οπλισμένοι μόνο με μικρές ασπίδες , δεν μπορούσαν να φυλαχτούν , κι έχασαν πολλούς άνδρες γιατί - κι όταν τους κυνήγαγαν εκείνοι χάνονταν , μια και δεν είχαν βαρος , και βγαίναν πιο πέρα , ξαναχτυπώντας τους . Το κακό ήταν μεγάλο , πάνω από τους μισούε Κέλτες χάθηκαν σ' αυτόν τον κλεφτοπόλεμο , κι' όσοι μείναν - κουρέλια στην ψυχή - δεν μπόρεσαν να μη νικηθούν αργότερα στη μάχη των Δελφών .
" Έτσι , μολονότι αι συμφοραί των Καλλιέων είναι τόσον μεγάλαι , ώστε να κάνουν και τα αναγραφόμενα εις τα Ομηρικά έπη , περί Λαιστρυγόνων και Κυκλώπων , να μη φαίνονται ως αναληθή , η επελθούσα εκδίκησις ήτο ανταξία " , σημειώνει ο Παυσανίας . Η συντριβή των Γαλατών , βέβαια , δεν ήταν απλή Αιτωλολοκρική νίκη , σώθηκε η Ελλάδα .
Στη Μακεδονία , υπήρχαν κι άλλοι Κέλτες , έτοιμοι να τρέξουν , αν τους καλούσαν οι συμπατριώτες τους . Τι θα γινόταν ; Αν ο Βρέννος δε νικιόταν , μετά τον αφανισμό της Καλλίπολης , φαίνεται απίθανο αν θα υπήρχε δύναμη να τον κρατήσει στον Ισθμό ή αλλού , ενώ - όπως να'χε - είναι σίγουρο πως θα ρήμαζε τη χώρα κα θα' ταν δύσκολο να διωχτεί . Κι ήταν φοβεροί στο " μάζεμα " . Τόσο φοβεροί - που για να καταλάβει κανένας - αρκεί ν σημειωθεί πως οι Πατρινοί , από τα λάφυρα που πήραν , απ' όσα είχαν κλέψει οι Κέλτες - έφτιαξαν στην αγορά τους , το πιό καλό Ωδείο στην Ελλάδα , μετά της Αθήνας .
Απ' το θρίαμβο ανάσαναν όλοι . Οι Αμφικτίονες , όρισαν ειδική γιορτή - τα Σωτήρια - κι οι Θεσπιείς αφιέρωσαν στην Ολυμπία , αδριάντα του Αιτωλού στρατηγού Ευρύδαμου . Του ίδιου - κι αγάλματα και άλλων Αιτωλών στρατηγών - ύψωσαν κι οι Αιτωλολοκροί στους Δελφούς , μαζί με μαρμάρινα της Αρτέμιδας , της Αθηνάς και του Απόλλωνα ( δύο ) ενώ τέλος , σκάλισαν τρόπαια κι άγαλμα οπλισμένης γυναίκας , που συμβόλιζε την Αιτωλία και το ' βαλαν κι αυτό στο ιερό , μαζί με πολλά όπλα των Κελτών που στήθηκαν - απ' τους ιερείς - πλάϊ στις χρυσές ασπίδες , εκείνες που χάρισαν οι Αθηναίοι μετά τη νίκη στο Μαραθώνα , όταν έσωσαν κι αυτοί - όπως οι Αιτωλοί - την Ελλάδα .
Η ολοζώντανη αυτή ιστορική περιγραφή της καταστροφής της Καλλίπολης , που κυριολεκτικά.." ξεχειλίζει " απ' το μοναδικό περιγραφικό λογοτεχνικό ύφος του αξέχαστου Λιδορικιώτη Γιώργου Καψάλη , δημοσιεύτηκε στην Αθηναϊκή ημερήσια εφημερίδα " Βραδυνή " στις 13 Δεκεμβρίου 1965 .
http://lidoriki.blogspot.com/